Pazar Gözlemim-12-Hayatımızdaki yalanlar üzerine

Yaşlı Ford

Gül Kokulu Lokum

        Merhaba tekrar, sevgili Misafirler. Elbette bugün de Pazar pazarına çıktım, her zamanki yaptıklarımı yaptım yine, otlu sac pidesi ve çay, bir saat kadar oturdum kahvede ve kafamın içindekileri birbirinden ayırmaya çalıştım. Karar veremiyordum başlangıçta, ne yazacağım? Hangisini yazacağım? Diye düşündüm uzun bir zaman. Haydi kalk bakalım dolaş biraz da öyle karar ver dedim kendime içimden ve dolaşmaya başladım aheste aheste sakin olan Pazar yerinde. Epeyce bir zaman yürüdüm hiçbir şeye aldırmadan.

                Yürürken ne alayım? Diye de soruyordum kendime arada bir. Biraz mantar, erik, taze soğan göbeği derken yine doldu ellerim ve bu arada dikkatimi çeken ifadeler oldu tezgahlarda. Örneğin salatalık: 75 kuruştan başlayan ve 2 lira olan salatalık vardı ve sormadan edemedim 2 liraya satan bir tezgahtara. “Abi ben o salatalığı tezgahıma koymam, benim müşterim salatalığıma gelir benim” dedi. Bir şey anlamadım dediğinden ama “Yaaa!” demeden yapamadım ve dönüp yürümeye başladım. Gördüğüm kadarıyla 2 lira olanla 75 kuruş olanların arasında bir fark yoktu; hormonluydu her biri de. Nasıl mı anladım?

                Ben de salatalık yetiştirdim çocukluğumda, salatalığı görünce tanıdık geliyor bazen, ben buradayım diyor, senin bildiğindenim. Salatalıkların üzerinde çizgiler var ve pıtır pıtır her yanı, üstelik hiç de salatalık kokusu yok üzerinde suni gübre ve hormon deposu. Eve getirip buz dolabına attığında, hele bir de poşetinin içinde koyduysan: İki gün içinde ya mantarlanmış, çürümeye başlıyor ve o kadar da pis bir koku çıkarıyor ki sormayın gitsin, poşetteyse daha da çabuk çürüyor nemlenerek. Çünkü içindeki hormonla hala büyümeye devam ediyor garip sebzeler, diriyken ölmeye mahkûm oluyorlar.

                Başka tezgahlarda da rastladım pazarlık olayına: “Vallahi abi -abla- ben kendim A kuruşa aldım, bugün kampanya var zaten ucuza veriyorum, daha da ucuza olmaz ama haydi senin hatırına -birkaç kuruş daha indirim- yapayım B kuruş diyerek müşterisini avlamaya çalışıyorlardı.

              Geçmiş yıllarımda bir yıl kadar Pazar işi yaptığımdan dikkatimi çekti yalanlar ve düşünmeye başladım “Yalan ve ticaret, hayatımızdaki yalanlar” hakkında. İşte bu yazı ortaya çıkıyor böylece.

                Hayatımızda yalanlar eksik olmuyor nedense bir türlü, öyle veya böyle giriyor yaşamımıza; bazılarının dediği gibi beyaz yalanlar diye savunuluyorlar genellikle. Siyah yalanlar da olabiliyor demek ki. Beyaz ve siyah yalan nedir acaba diye düşünürken çok şey geçti aklımdan ve gözlerimin önünden.

                En önemlisi de çocukluğumda-5-6 yaşlarındayken- söylediğim bir yalan ve o yalanın bana çektirdiği ıstırap aklıma gelmeden edemedi, yine ıstırap vermek istiyordu sanki ama yapamadı istediğini. Çünkü ilk ve son yalanım olacaktı o yalan.

                Aslına bakarsanız belki de beyaz sayılabilecek bir yalan olarak değerlendirilebilirdi, ama ben çocukça halimle beyaz mı, siyah mı? Ayırt edemediğim gibi hiç de düşünemedim bile. Yalanım şuydu: “Ana, yengemle dayım kahvenin önünde kavga ettiler ellerin içinde.”  Dedim anama bir pazartesi sabahı erken saatlerde. O zamanlar yengem ve dayım çoluk çocuk sahibi ve 35-40 yaşlarında. Pazartesi günleri Denizli’nin büyük pazarıdır ve tüm köy ve kasabalardan pazara ürün getirirler satmak için, almak için de giderler. Genellikle haftalık veya aylık alınır ihtiyaçlar. Ulaşım aracı açık kasalı kamyondur, satılacak buğday, nohut, sebze ve meyve ne varsa akşamdan yüklenerek sabaha hafif eşyalar kalır. Alaca karanlıkta da herkes tekrar toplanır kahvenin -köy meydanı-önünde ve yüklenmiş eşyaların üstüne biner herkes. Tıklım tıklım olur yaz ve kış. 

Hatırladığım kadarıyla yaza yakın aylardan birisiydi olayın geçtiği gün. Anama söylediğimin üstünden birkaç saat geçmedi ki Anam bana “Deden çağırıyor seni” dedi ve başıma kızgın sular serpiliverdi birden.  Anamın ağzını yoklamaya çalıştım ama bir şey alamadım ağzından da. Sanırım ne yaptığının farkında değildi o da. Nasıl farkında olsun; yengem rezillik çıkarmıştı onlara göre ve kulağı çekilmesi gerekiyordu dedem-kayın pederi- tarafından. Anam da babasına bu konuda yardımcı olmuştu haber vererek. Haberi de benim kendisine söylediğim hayali bir uydurmaydı.

Ben neden öyle bir şey uydurmuştum ki? Halbuki yengem ve dayım her ikisi de birlikte bindiler kasaya tırmanarak çıktılar yukarıdaki eşyaların üzerine. Kavga da olmamıştı. Benim çocuk aklım işte: Sanki bir yerlerden kazınmış aklıma; sokak arasında hele de ellerin içinde karı koca kavgası ayıp ve suç teşkil eden bir durumdur. Hangi olay ya da kimler böyle hissedeceğim bir durumu ortaya koydular veya söylediler hiçbir şey hatırlamıyorum.

Ben o gün akşama kadar kaçtım sürekli dedemden ve onun olabileceği yerlerden. Bir daha anama da görünmedim o gün karanlık olana kadar. Babamın hiçbir şeyden haberi yok bu arada. Benim korkum sürekli büyüyordu içimde ve en son saklanacağım zaman akşam üstü Denizli’den döndükleri zaman olacaktı. Olacakları hayal ediyor ve gözlerimde canlandırıyordum.

Dedem yengem ve dayımı çağıracak, önce bir güzel küfürlü müfürlü kavga edecek ne terbiye bırakacak ne de edep ağızlarına s… güzelce ve onlar da anlayamadan hiçbir şey; şaşıracaklar olabildiğince. Bir de ağzını açıp da soramayacak “Ne diyorsun sen, neden sövüp sayıyorsun” diye. Ancak neden yaptığını ve kendisini çileden çıkaran şeyin ne olduğunu kendisi söyleyinceye kadar. Onlar da anlayıp durumu itiraz edecekler “Olmadı öyle bir şey, herkes şahittir” diyecekler ve isterlerse de 50 kişi şahit gösterirler elbette.

Yandım ki ne yandım, içim dışım titriyor korku ve utançtan. En çok kulağımın kopasıya çekileceğini ve sonra da okkalısından birkaç tokat yiyeceğimden artık adım kadar eminim ama içimi acıtan ve beni en çok huzursuz eden şey onlar değil artık. Akşama kadar utanarak dolaştım yalancı olarak ve kimse beni sevmeyecek, yalancı çocuk diyecekler ve bir daha asla güvenemeyecekler. Her dediğimin ispatını arayacaklar ya da isteyecekler. Bittim, eridim, kül oldum anlayacağınız. Artık yaşamak çok zor benim için bu köyde. Bu yaşımda nereye giderim ne yaparım ne yer ne içer, nasıl karnımı doyururum, köyden dışarı çıkmışlığım da yok. B… yedim ben.

Çare arıyordum durmadan, dayağa da razıydım, kulağımın kopmasına da. İşkence bitsin istiyordum. Akşam karanlığına az kaldı ve yarım saate kadar dönecekler köye. Ellerim ayaklarım titriyordu. Anam beni görünce önce çok şaşırdı halime. Üzgün ve titriyor olduğumu görünce anlamak istedi durumu. Babam gelmemişti daha dağdan. O gün bir şey toplamaya gitmişti sanıyorum uzak bir tarla tarafına.  Anama sarıldım titreyen vücudumla: “Ana hadi dedemin yanına gidelim” dedim pürüzlü, ağlamaklı sesimle. “Yavrum dur hele, ne bu halin kuş gibi titriyorsun sen” dedi bana ve elleriyle koltuk altlarımdan yakalayarak önüne oturttu beni “Söyle bakayım ne oldu, biri mi korkuttu seni, bir şey diyen mi oldu?” sorularını sıraladı arka arkaya.

“Yok bir şey, kimse bir şey yapmadı ve söylemedi de ben söyledim, ben yalan söyledim” dedim. Anlamadı önce: “Ne yalanı?” diye sorunca da anlattım kendisine. “Haydi çabuk” diyerek de elinden tutarak zorla kaldırdım ve merdivenlerden inerek dedemin evine kadar kolundan asılarak daha hızlı götürdüm. Bir gözüm de seste ve far ışığındaydı köye geri dönecek kamyonun. Yol tam karşımızda ve kuş uçuşu bir kilometre kadardı. Ses çok rahatlıkla duyuluyor artık köye gelip giden tüm araçların kime ait olduğunu, köyden mi yoksa yabancı mı olduğunu anlayabiliyordum. Sesler de aynı şekildeydi benim için.

Dedem ocağın başında oturmuş lülesini yakmış çekip duruyordu. Tütün dumanı evin içini kaplamış o kadar keskindi ki boğazım gıcık oldu, gözlerim yandı ilk anda. Şaşkınlıkla birlikte “Gelin, oturun şöyle” dedi dedem. Suratı ciddiydi, o da arabanın gelmesini bekliyordu demek ki. Sinirliymiş gibi çekiyordu uzun uzun, lülesini-pipo=lüle- lülesinden uzun kıvrım kıvrım dumanlar yükseliyordu baca seviyesine kadar ve bacadan da uçup gidiyorlardı. Bir süre izledim dumanları. Yüreğim sıkışmaya başladı zaman daraldıkça, ne olacaksa olsun artık diye kendime cesaret vermeye çalışıyordum içimden. “Çocuğa şerbet yapıver” dedi nineme bakmadan. Gözleri ocaktaki yanan ateşteydi. Ocakta yanan kocaman kütük hem içeriyi aydınlatıyor hem de ısıtıyordu.

Şerbeti aldım titreyen ellerimle “Ne oğlum bu halin, uçacaksın neredeyse?” dedi ninem, ellerini omuzlarıma koyarak. “Bu çocuğun bir derdi var herif” deyince olan oldu: Elinin birini alnıma koyup, diğeriyle de boşta kalan elimi tutunca: “Anlat bakayım yavrum ne oldu? Hiç korkma, kimse sana bir şey yapamaz” dedi gözlerime baktı önce, sonra da anama çevirdi başını “Nesi var bu çocuğun” der gibi.

Anamın söylemesine fırsat vermeden “Ben yalan söyledim” dedim olanca cesaretimle dedemin gözlerine bakarak. Gözlerinde ocakta yanan kütüğün alevleri yükseliyordu.  Şaşırma sırası dedemdeydi “Ne yalanı çocuk, anlat bakayım şu işi” dedi yumuşak ve acıyan bir ses tonuyla. Pekmez şerbetimin tadını bile alamamıştım ağzımın acılığından, bir yudum alıp bırakmıştım da zaten. “Önce şu şerbetinden iç bakayım, ama boğazına kaçırma” dedi dedem ve tası kendisi tutuverdi ağzıma. Kocaman bir yudum alınca çekti ve koydu gene. Yutkundum birkaç defa: “Dede sabah anama söylediklerim yalandı, kavga falan etmedi yengemle dayım; güzel güzel bindiler kamyona hatta dayım da yardım etti kasaya çıkması için” dedim bir çırpıda. Bir an önce olsun artık ne olacaksa, dayaksa dayak, kulaksa kulak, dayanamıyordum ama inadına o da yavaştan alıyordu her şeyi ve bana eziyet etmek istiyordu sanki. Önce doğruldu ve omuzunu yasladı ocağın köşesine ve başını benden tarafa çevirip bana bakmaya devam etti bir süre hiçbir şey demeden. Ben ise onun gözlerindeki alevleri hala görebiliyordum.

Boynumu koparsa bile anam bir şey diyemez ve elinden de alamazdı beni, kesin de boynumu koparacak gibi duruyordu karşımda.  Oturuşunu değiştirdi bir anda ve bağdaş kurdu, kollarını açarak bana doğru uzattı: “Gel bakayım buraya çocuk” dedi bana sevecen bir ses tonuyla ve lülesini de yana koymuştu ocağın içine. Şaşırdım, hiçbir şey anlayamadım durumdan, kalksam mı, kalkmasam mı bilemeden bakıştık bir süre ve tekrar etti kucağına gelmem için. Kalkıp kucağına bıraktım kendimi. Artık yüzünü görmüyordum ve gözündeki alevleri de. Ocağın içinde pısırtı ve çatır patır çıkan sesleriyle birlikte alevlenen korları görüyordum çok çok. Ataştan öyle sesler çıktığında birisi anıyor bizi derler bizim o taraflarda. Birden yüzümüz kızarır ateşin karşısında ve yanmaya başlar hafiften böyle zamanlarda ve tamam işte dedi kodumuzu, kovumuzu-aleyhte konuşmak- yapıyorlar diye inanılır ateş de bize haber veriyor her şeyi. Çevremizdeki komşuları sayar dökerler bir bir; kim ne diyor tahmin ederler, kim dost kim düşman her şeyi anlamış olurlar böylece de. Anlaşılan en iyi dost ateş oluyor. Her şeyi bir bir söylüyor çatır patır, pısır pısır çıkardığı sesleriyle.

Bir süre sessizlik olunca dayanamadım. Tam da bacadan kamyonun sesini de duydum bu arada. Kamyon köy meydanına geldi gürültüyle. Meydana 100 metre kadardı ev ve bacadan çok rahat duyabiliyor ve seçebiliyordum koca Ford’un yokuş yukarı böğürtüyle tırmanışını. Kaptan da ara gazı vermişti olanca gücüyle ve çıktım diyordu yaşlı Ford kamyon. “Dede koparacaksan kopar kulağımı da sardırmaya gideyim, döveceksen de döv; hiç ağlamayacağım.” Dedim ateşe bakarak.  Herkes şok olmuştu adeta, ateş bile öylece kaldı hiç kıpırdamıyordu alevler. Ses de kesilmişti bir an. 

Gül kokulu lokum

“Kadın kalk, çocuğa güllü lokumla püsgevit getir” dedi dedem nineme. Başka zamanlarda evlerine vardığımız zaman bütün işleri anam yapardı ama bu sefer her şeyi ninemin yapmasını istiyordu dedem. Anam da oturuyordu yerinde.  Ninemin getirdiği güllü lokumdan iki tane aldı dedem benim önümden ellerini uzatarak. İki tane de bisküvi aldı eline ve iki lokumu arasına koydu ve sıktı, bisküviler hiç kırılmamıştı. Ban uzattı sonra da: “Ye bunu, sen yerken bir tane daha yapacağım onu da yiyeceksin, tamam mı?” dedi başını yandan önüme eğerek ve yanağıma dudaklarının değdiğini hissettim sıcaklığından.

Hala gevşeyememiştim. Rahatlamaya çalışıyordum ama beceremiyordum bir türlü. Temkini de elden bırakmıyordum aslında kendime göre, daha bir şey söylenmemişti ban ve hala oradaydım. İkinci lokumun ezilmesini seyrettim önümde. Bisküvilerin nasıl kırılmadan kaldığını çözmeye çalışıyordum bu arada. Büyük bir keşif olacaktı benim için. Çünkü hiç kimse kırmadan yapamazdı o işi. Herkes kırık bisküviler arasında döke saça yerdi çünkü kahvede ve başka evlerde.

Önce lokumları tek tek ezip yassılaştırarak yayıyordu istediği kadar. Sonra da bisküvinin arasına koyuyor, geniş parmaklarıyla hafifçe bastırarak bisküvilerin lokuma yapışmasını sağlıyordu. Çözmüştüm bu işi. Artık başkaları da bana imrenecekti bundan sonra.

İkincisini de verdi dedem elime ve dökmemeye çalışarak ısırıyordum dikkatlice. Anama dönerek dedem: “Bir daha bu çocuğu azarladığını ya da dövdüğünü duyarsam ya da görürsem kırarım kemiklerini” dedi gür ve kararlı sesiyle. Anam için çok üzüldüm o anda çatır çatır kırılan kemiklerinin sesini duydum sanki; anamın yüzüne baktım acıyarak. “Korkma yavrum korkma, deden seni sevdiği için öyle söyledi” dedi beni teselli etmek için. “Sen öyle san” dedi dedem kararlı bir şekilde ve cebinden de demir para çıkarıp bir tane koydu avucumun içine. Sıcacıktı demir para. Hemen cebime koydum bakmadan. İlk defa param oluyordu ve cebimdeydi. Dünya karşıma dikilse almak için var gücümle ölesiye savaşırdım korumak için.

“Buba biz gidelim, geç oldu. Adam da gelmiştir dağdan, aç gelir o.” Dedi ve izin istemiş oldu yarattığı bahaneyle. Bahane de değildi aslında ama bana öyleymiş gibi geldi çünkü: Beni kurtaran bir cümleydi. Anam kalktı ayağa ve ben de fırladım dedemin kucağından, anamın önüne geçtim ve belindeki kuşağı yakalayarak hızlanmasını sağladım çekerek. Kapıdan dışarıya adımımı atınca da lastik ayakkabılarımı ayağıma yarım yamalak geçirince elimi anamın kuşağından çekip füze gibi fırladım eve doğru. Anam gerilerde kaldı bir süre. Ben eve geldiğimde babam da tam yeni gelmiş evin önünde eşeğin yükünü indiriyordu. Ay dede aydınlatmıştı ortalığı. Beni görünce babam: “Nereden geliyorsun sen bu vakitte?” dedi kızarak. Çünkü her zaman tembihlerdi: “Karanlık olmadan evde olacaksınız” diye. Sıkıysa tutma sözünü. “Anamla dedemin yanındaydık da ben koşturdum anam arkada kaldı.” Dedim rahatça. O zaman kızmayacaktı bana. O arada anam da göründü zaten. Daha da hızlandı anam babamı görünce ve yardım etti ona, indirilen yükleri kenara taşımak için. Ben de ekmek torbasını alıp merdivenlere doğruldum. Kulağı, kelleyi kurtarmıştım; ne kadar sevinsem azdı, üstelik tokat yerine güllü lokum ve bisküvi yemiştim ya paraya ne demeli. Bir daha mı yalan söylemeli acaba?

Tabi ki anam babama her şeyi anlatmıştır tek tek. Kimse de bana bir şey söylemedi ama onların hareketlerinden seziyordum beni takdir ettiklerini. Daha da sevecen davranıyordu çevremdeki herkes ve kardeşim bile kıskanmaya başlamıştı beni. Ban büyükmüşüm gibi davranıyorlardı artık, ya da ben öyle hissediyordum.

Çok uzadı değil mi sevgili misafirim?  Ama şu işi bağlayayım artık.  Evet bu basit yalan benim ilk ve son yalanım oldu hayatımda ve elimden geldiğince ne beyaz ne de siyah yalan söylememeye çalıştım.  Zorlandığım zamanlar oldu elbette ama beceremedim her zaman hatırladım yukarıda yaşadığım günü. Aslına bakarsanız yalan söylemeyince insan rahat oluyor her zaman. Hiç düşünmüyor konuşurken acaba? Diye. İçinden geldiği gibi konuşup söylüyor, kafasında daha önce söylemiş olduğu yalanının ortaya çıkabileceği kuşkusu ve tedirginliği içinde planlar yapmıyor düşüncelerinde. Çünkü: ne kadar derine gömülürse gömülsün ne kadar uzakta-dünyanın öbür ucunda bile olsa, ya da söylense, yapılsa kötü bir şey- saklanması mümkün değildir ve bir gün mutlaka ortaya çıkar. Ben buna gerçekten inanıyor ve böyle düşünüyorum. Gözlemlerim bunu gösterdi bana. İnsanın kendi bildiğini hiçbir zaman saklayamaz, gözleri veya ağzı, vücut dili şakır şakır döker ortaya, o bir gün geldiğinde.

Üstelik yalan yalandır, beyazı siyahı yoktur yalanın. Sonuçta yalandır işte, kim ne derse desin. Bence altında psikolojik bir şeyler yatıyor mutlaka. Yalan güven yıkan en önemli unsurdur, güven de birlikteliğin ve dostluğun temel taşıdır. Güvenin olmadığı hatta güven konusunda ilk şüphenin başlangıcı o temelin çatırdamaya başladığı andır. Yalan söyleyenler bu konuyu dikkate almalılar bence, kazara bir yalan bile olsa mutlaka telafisi konusunda çaba harcanmalıdır tek taraflı olarak; bir ömür bile sürebilir bu çaba eğer hala birliktelik devam ediyorsa. Tek taraflı çabanın kesildiği anda zaten her şey bitecektir yaşamda. Ayrılıklar kapıyı gelip çalacaktır bir gün. Güvensiz yaşam hem azap hem de bu dünyadaki cehennemdir.

Nereden nereye oldu gene bu yazım da. Gelecek yazılarda görüşmek üzere yalansız, pırıl pırıl bem berrak, güvenilir ve güvenli bir yaşam diliyorum sizlere ve herkese.

                Hoşça ve sevgiyle kalın.

                                                                                                                          07-05-2017-19⁴¹

                                                                                                                              Halil GÖNÜL  

Görsel:Pixabay.com